Permainan Gasing Pangkah Ditelan Zaman
Oleh: IRFAN HAIKAL
Penyunting: NURALIAA DIYANA
Di sebalik arus pemodenan dan perkembangan dunia digital masa kini, permainan tradisional yang dahulunya menjadi kesukaan komuniti kini semakin dilupakan. Salah satu daripada warisan berharga ini ialah gasing pangkah, sebuah permainan rakyat yang bukan sahaja mencerminkan seni dan kemahiran, tetapi juga nilai budaya serta perpaduan masyarakat Melayu.
Salah satu corak dan jenis Gasing Pangkah
Rencana “Gasing Pangkah, Permainan yang Dimakan Zaman” membuka mata orang ramai terhadap keindahan dan keunikan permainan ini, yang kini berhadapan risiko pupus ditelan masa. Melalui wawancara, rakaman permainan dan paparan suasana kampung, rencana ini mengetengahkan realiti yang penting tentang bagaimana perubahan zaman telah menghakis minat generasi muda terhadap permainan warisan ini sambil di bawakan khas oleh Zulkarin Esa, Pengusaha Gasing Warisan Melayu.
ASAL-USUL DAN MAKNA BUDAYA GASING PANGKAH
Gasing pangkah bukan sekadar permainan ia adalah satu simbol kepada kekuatan fizikal, strategi dan semangat berpasukan. Dalam konteks budaya Melayu tradisional, permainan ini sering diadakan sempena musim menuai, kenduri kampung, atau sambutan perayaan. Ia menjadi medium penting dalam menyatukan masyarakat, tanpa mengira usia.
Gasing itu sendiri diperbuat daripada kayu terpilih dan dibentuk secara teliti oleh tukang yang mahir. Setiap bentuk gasing membawa kelebihan tertentu dari segi keseimbangan, ketahanan ketika berpusing, dan impak apabila melanggar gasing lawan. Dalam permainan pangkah, matlamat utama bukan hanya untuk memusingkan gasing paling lama, tetapi untuk memangkah atau menewaskan gasing pihak lawan sehingga keluar dari bulatan permainan.
Zulkarin menunjukkan proses pembuatan gasing yang dipelajarinya sendiri
PEWARIS GASING PANGKAH DI LABIS, JOHOR
Zulkarin menunjukkan gasing kegemaran beliau bagi acara pertandingan
Zulkarin Esa merupakan salah seorang individu yang gigih memperjuangkan kelestarian permainan tradisional gasing pangkah di daerah Labis, Johor. Berusia dalam lingkungan awal 50-an, beliau telah berkecimpung dalam dunia gasing sejak usia remaja lagi dan kini menjadi antara tokoh tempatan yang masih aktif dalam permainan ini. Berasal dari keluarga yang turut mengamalkan budaya bermain gasing, minat beliau telah berkembang daripada hobi menjadi satu tanggungjawab untuk memelihara warisan turun-temurun ini. Sebagai anak jati Johor, beliau menjadikan aktiviti penghasilan gasing sebagai satu seni halus yang memerlukan ketelitian, kesabaran dan pemahaman mendalam terhadap jenis kayu, bentuk serta imbangan gasing itu sendiri.
Dengan pengalaman lebih tiga dekad dalam dunia gasing, Zulkarin bukan sahaja mahir dalam teknik permainan tetapi juga aktif membimbing generasi muda di sekitar Labis. Beliau kerap terlibat dalam penganjuran dan penyertaan pertandingan gasing pangkah peringkat daerah, serta menjadi tenaga pengajar dalam bengkel permainan tradisional anjuran sekolah dan persatuan kebudayaan. Dalam wawancara yang dirakam, semangatnya terpancar jelas apabila beliau menekankan pentingnya kesinambungan permainan ini di tangan generasi baharu. Baginya, gasing bukan sekadar permainan, tetapi satu bentuk jati diri dan nilai murni masyarakat Melayu yang wajar dipelihara. Usaha beliau menjadikan beliau sebagai antara pewaris budaya yang harus dihargai dan disokong oleh semua lapisan masyarakat.
Koleksi beberapa jenis gasing yang dihasilkan oleh Encik Zulkarin
KEMEROSOTAN MINAT DAN CABARAN WARISAN
Antara isu utama yang diketengahkan dalam wawancara oleh Zulkarin ialah kemerosotan minat dalam kalangan generasi muda. Budaya gajet, permainan video dan media sosial telah mengambil tempat permainan fizikal seperti gasing. Ramai remaja hari ini tidak mengenali atau tidak pernah mencuba permainan ini walaupun mereka tinggal di kampung yang pernah aktif dengan permainan tradisional.
Tokoh permainan gasing yang ditemubual turut menyuarakan kebimbangan beliau. Beliau meluahkan rasa sedih apabila melihat hanya segelintir belia yang terlibat dalam latihan atau pertandingan gasing. Bahkan, ada yang menyatakan bahawa hanya orang-orang lama atau ‘veteran’ sahaja yang masih aktif. Tanpa usaha bersungguh-sungguh dari pelbagai pihak, dikhuatiri permainan ini akan lenyap sepenuhnya dalam masa terdekat.
PERLUNYA INISIATIF PEMULIHARAAN
Dalam usaha menghidupkan semula permainan gasing pangkah, beberapa cadangan telah diketengahkan oleh Zulkarin. Antaranya termasuk mengadakan bengkel penghasilan gasing di sekolah, penganjuran pertandingan peringkat daerah dan negeri, serta integrasi permainan ini dalam aktiviti kokurikulum. Malah, wawancara ini turut menunjukkan inisiatif beberapa persatuan warisan budaya yang cuba menarik minat pelajar melalui demonstrasi dan pertandingan mini.
Encik Zulkarin mengajarkan cara bermain gasing kepada orang awam.
Kejayaan pemuliharaan memerlukan sokongan padu daripada pelbagai pihak termasuk kerajaan negeri, kementerian kebudayaan, NGO serta penglibatan aktif ibu bapa dan guru. Hanya melalui kerjasama menyeluruh barulah warisan seperti gasing pangkah dapat dikekalkan untuk tatapan generasi akan datang.
Encik Zulkarin mengajarkan cara bermain gasing kepada orang awam.
“Gasing Pangkah, Permainan yang Dimakan Zaman” bukan sekadar dokumentari nostalgia, tetapi satu seruan penting untuk bertindak. Ia membangkitkan rasa tanggungjawab kita sebagai masyarakat untuk memelihara seni dan budaya warisan agar tidak terus terhapus. Dalam dunia yang semakin laju dan canggih, nilai-nilai murni seperti kerjasama, kesabaran dan semangat juang yang terkandung dalam permainan tradisional ini masih relevan dan perlu dipertahankan.
Mengenai kami
Nadi Bangi adalah portal akhbar makmal Program Komunikasi Media, Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan, Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM). Sebarang pandangan atau kandungan yang disiarkan tidak mewakili UKM. Ditubuhkan dengan objektif untuk menjadi suara warga kampus, Nadi Bangi menyajikan laporan berita, rencana khas, serta pandangan kritis berkenaan isu semasa yang berlaku di dalam dan luar kampus.